ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับผ้าสกรีน และการเลือกเบอร์ผ้า

ผ้าสกรีน เป็นส่วนสำคัญในงานสกรีน 1 ใน 2 ตัวเลือก และมีใครรู้ไหมว่า ผ้าสกรีนแบบไหนถึงจะดีที่สุด วันนี้คุณอาจได้คำตอบ

เรารู้อยู่แล้วว่า สิ่งสำคัญอันดับแรกของการสกรีนที่ขาดไม่ได้เลยนั่นคือ บล็อคสกรีน ที่เป็นแม่พิมพ์สำหรับงานพิมพ์สกรีนทั่วไป แต่หากขาด ผ้าสกรีน ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นอีกอย่าง ก็ไม่สามารถที่จะทำการสกรีนลวดลายต่างๆ ลงสู่ชิ้นงานได้ เพราะกรอบบล็อกสกรีน ที่จะนำไปสู่การทำแม่พิมพ์สำหรับงานพิมพ์สกรีนนั้น จำเป็นต้องมี ผ้าสกรีน เพื่อให้งานสกรีนได้คุณภาพดีเยี่ยม และรู้หรือไม่ว่า ผ้าสกรีนชนิดไหน ดีที่สุด

ผ้าสกรีน เบอร์ไหน แบบใด ที่เหมาะกับงานสกรีนในแบบต่าง ๆ

ส่วนใหญ่ ผ้าสกรีน Screen Mesh/Screen Fabric ที่ใช้ในการพิมพ์สกรีนทั่วไปมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด มีข้อดีข้อเสียแตกต่างกันไปตามคุณสมบัติของวัสดุที่นำมาใช้ทำผ้าสกรีน ที่พบเห็นได้ทั่วไปสำหรับใช้ในงานพิมพ์สกรีนมีดังนี้

ผ้าสกรีนโพลีเอสเตอร์ Polyester

เป็นผ้าสกรีนที่นิยมใช้กันมากที่สุด และผ้าสกรีนโพลีเอสเตอร์ถูกทำขึ้นมาเพื่อวัตถุประสงค์หลักนั่นคือ ใช้สำหรับงานพิมพ์สกรีนบนวัสดุพื้นผิวเรียบ เพราะคุณสมบัติของเนื้อผ้าที่มีความตึงสูง ผ้าสกรีนโพลีเอสเตอร์ จึงถือเป็นผ้าสกรีนชนิดที่ดีที่สุด สำหรับการพิมพ์สกรีนบนวัตถุพื้นผิวเรียบ ข้อดีคือ เป็นผ้าที่ขึงได้ง่าย ไม่ต้องออกแรงดึงสูงก็ได้ความตึงตามที่ต้องการ มีอายุการใช้งานที่ยาวนาน ทำความสะอาดง่าย ไม่เกิดขุยบนเนื้อผ้าและเส้นใย และไม่ทำให้แรงตึงของเนื้อผ้าสูญเสียเมื่อผ่านการทำความสะอาดบ่อยครั้ง มีราคาแพง แต่คุ้มค่ากับคุณภาพ

ผ้าสกรีนโพลีเอสเตอร์ POLYESTER เหมาะกับเครื่องพิมพ์ประเภทที่มีระบบการพิมพ์สกรีนแบบพื้นผิวเรียบ ใช้สกรีนเสื้อ กระเป๋า กล่อง ลัง แผ่นไม้ แผ่นพลาสติก บรรจุภัณฑ์ทั่วไป ที่เป็นวัตถุพื้นเรียบต่างๆ ด้วย เครื่องสกรีนพื้นเรียบ รุ่นแนะนำ เช่น

ผ้าสกรีนไนลอน Nylon

เป็นผ้าสกรีนที่นิยมใช้กันมาก เพราะเหตุผลเดียวคือ เป็นผ้าสกรีนราคาถูก มีความยืดหยุ่นสูง แต่ผ้าสกรีนไนล่อน จะเหมาะที่สุดเมื่อใช้สำหรับการพิมพ์สกรีนบนวัตถุผิวโค้ง หรือวัสดุที่เป็นรูปทรงต่างๆ แต่ข้อเสียคืออายุการใช้งานสั้น เนื่องจากการหย่อนตัวและสูญเสียความตึงได้ง่าย ไม่คงทนต่อการถูกทำความสะอาดบ่อยๆ ในกรณีที่ต้องนำบล็อกกลับมาใช้ใหม่ เพราะจะเกิดขุยบนเส้นใยและทำให้ความตึงลดลง แต่ข้อดีคือ เป็นผ้าสกรีนที่มีราคาถูก

ผ้าสกรีนไนลอน NYLON เหมาะกับเครื่องพิมพ์ชนิดที่มีระบบการพิมพ์สกรีนแบบวัตถุผิวโค้ง เช่น การพิมพ์ลายแก้วน้ำ พิมพ์สกรีนโลโก้บนแก้วกาแฟ สกรีนลวดลายต่างๆ ลงบนวัตถุรูปทรงกรวย ทรงกระบอก ขวดน้ำ ถังน้ำ เพื่อสร้างแบรนด์ให้มีจุดเด่น เครื่องสกรีนผิวโค้ง ที่แนะนำ เช่น

ลักษณะการทอผ้าสกรีน และเส้นด้ายที่ใช้ทอผ้าสกรีน

ชนิดของเส้นด้ายที่ใช้ทอผ้าสกรีน มี 2 แบบ แบบแรกคือ เส้นด้ายเดี่ยว (Monofilament) เป็นเส้นด้ายที่มีลักษณะคล้ายกับเส้นเอ็น ในหนึ่งเส้นของเส้นด้าย จะไม่มีเส้นด้ายเส้นอื่นมารวมอยู่ด้วย ส่วนแบบที่สองคือ เส้นด้ายเกลียว (Multifilament) เป็นเส้นด้ายที่ประกอบจาก เส้นด้ายเดี่ยวหลายๆ เส้น นำมาปั่นเกลี่ยวรวมกันให้เป็นเส้นด้ายหนึ่งเส้น

ลักษณะการทอผ้าสกรีน จากการนำเส้นด้ายแต่ละแบบมาใช้ จะขึ้นอยู่กับผู้ทอและจุดประสงค์ของการใช้งานผ้าสกรีน จะเป็นการทอที่ใช้เส้นด้ายแบบเดียวกัน หรือนำเส้นด้ายต่างแบบมาทอรวมกันก็ได้ ด้วยจุดประสงค์และลักษณะของการใช้เส้นด้ายในแต่ละแบบนี้เอง จึงมีการจำแนกรูปแบบ และชื่อเรียกเพื่อให้สอดคล้องไปตามลักษณะของการทอผ้าสกรีน ที่นิยมใช้กันมีดังนี้

• การทอผ้าแบบ Mono-Mono Polyester ใช้เส้นใย Polyester ชนิดเส้นเดี่ยวมาทอเป็นผ้าสกรีน
• การทอผ้าแบบ Mono-Multi Polyester ใช้เส้นใย Polyester ชนิดเส้นด้ายเดี่ยว ผสมกับเส้นด้ายเกลียว มาทอเป็นผ้าสกรีน
• การทอผ้าแบบ Multi-Multi Polyester ใช้เส้นใย Polyester ชนิดเส้นด้ายเกลียวมาทอเป็นผ้าสกรีน
• การทอผ้าแบบ Mono-Mono Nylon ใช้เส้นใย Nylon ชนิดเส้นด้ายเดี่ยวมาทอเป็นผ้าสกรีน
• การทอผ้าแบบ Mono-Multi Nylon ใช้เส้นใย Nylon ชนิดเส้นด้ายเดี่ยว ผสมกับเส้นด้ายเกลียว มาทอเป็นผ้าสกรีน
• การทอผ้าแบบ Multi-Multi Nylon ใช้เส้นใย Nylon ชนิดเส้นด้ายเกลียวมาทอเป็นผ้าสกรีน

วิธีการเรียกเบอร์ผ้าสกรีน

การเรียกเบอร์ผ้าสกรีน แบ่งออกเป็น 2 แบบ คือ

1. เรียกเป็น “นิ้ว (inch)” หมายถึง จำนวนเส้นด้ายที่ทอมีกี่เส้นต่อผ้าสกรีน 1 นิ้ว เช่น ผ้าสกรีน เบอร์ 120 จะมีเส้นด้าย 120 เส้น ต่อ 1 นิ้ว หรือผ้าสกรีนเบอร์ 100 ก็จะมีเส้นด้าย 100 เส้น ต่อ 1 นิ้ว การเรียกผ้าสกรีนเช่นนี้ นิยมเรียกกันในประเทศที่ผลิตผ้าสกรีนในแถบเอเชีย เช่น ญี่ปุ่น จีน เกาหลี สิงค์โปร์

2. เรียกเป็น “เซนต์ (cent)” หมายถึง จำนวนเส้นด้ายที่ทอมีกี่เส้นต่อผ้าสกรีน 1 เซนติเมตร เช่น ผ้าสกรีนเบอร์ 120 จะมีเส้นด้าย 120 เส้น ต่อ 1 เซนติเมตร หรือ ผ้าสกรีนเบอร์ 100 ก็จะมีเส้นด้าย 100 เส้น ต่อ 1 เซนติเมตร การเรียกผ้าสกรีนชนิดนี้นิยมเรียกกันในประเทศที่ผลิตผ้าสกรีนในแถบยุโรป เช่น อเมริกา สวิสเซอร์แลนด์

ในการเทียบเบอร์ผ้าสกรีนทั้งสองแบบ ให้ใช้อัตราส่วน 1 นิ้ว เท่ากับ 2.54 เซนติเมตร เช่น เบอร์ 120 ยุโรปก็จะเท่ากับเบอร์ 305 เอเชีย (120×2.54 = 304.8) หรือ เบอร์ 255 เอเชีย ก็จะเท่ากับ เบอร์ 100 ของยุโรป (255 หาร 2.54 = 100)

บางครั้งจะเห็นว่าเบอร์ผ้าสกรีนมีอักษรภาษาอังกฤษตามหลังมาด้วย เช่น 120T ตัวอักษรที่ต่อท้ายจะบอกขนาดของเส้นด้ายหรือความหนาของผ้าสกรีน
S = Small, M = Medium, T = Thick, HD = Heavy Duty

ดังนั้น 120T จึงหมายถึง ผ้าเบอร์ 120 ที่ทอจากเส้นด้ายอย่างหนาหรือมีเนื้อผ้าหนา แต่ในเรื่องค่าความหนาของเส้นด้ายของแต่ละประเทศหรือแต่ละบริษัทจะมีมาตรฐานการกำหนดไม่เหมือนกัน ดังนั้นการกำหนดความหนาของเนื้อผ้าจึงเป็นสิ่งที่จะใช้เปรียบเทียบกันเฉพาะภายในของผู้ผลิตเท่านั้น

การเลือกเบอร์ผ้าสกรีนสำหรับการพิมพ์ผ้า

การเลือก ผ้าสกรีน ที่เหมาะสำหรับการพิมพ์ผ้านั้น สิ่งหนึ่งที่ควรทราบคือความหนืดหรือความข้นเหลวของสีที่พิมพ์ลงไป ความข้นเหลวของสีพิมพ์ผ้าแต่ละชนิดมีไม่เท่ากัน เช่น แป้งจมจะมีค่าความข้นเหลวน้อยที่สุด จึงสามารถใช้ผ้าสกรีนเบอร์ละเอียด ๆ ได้ สียางมีความข้นที่มากกว่า จึงต้องใช้ผ้าสกรีนที่มีเนื้อหยาบกว่า และอีกปัจจัยต่อมาคือ ความหนาของเนื้อสีที่ต้องการ ถ้าต้องการพิมพ์สียางที่พิมพ์แล้วมีเนื้อสีที่บางติดกับผ้า ก็ควรเลือกใช้ผ้าสกรีนที่มีเนื้อละเอียดกว่าปกติ และถ้าใช้ผ้าสกรีนที่มีความหยาบกว่าที่ใช้อยู่ก็จะได้สียางที่มีเนื้อหนาขึ้น สำหรับปัจจัยสุดท้ายก็คือ ความคมชัดของลวดลายที่ต้องการ เช่น การพิมพ์แป้งจมในงานอ๊อฟเซ็ตสี่สีกับการพิมพ์แป้งจมในลวดลายธรรมดา ก็จะต้องเลือกใช้ผ้าสกรีนที่มีความละเอียดหรือหยาบต่างกัน การพิมพ์แป้งจมในงานอ๊อฟเซ็ตสี่สีก็ควรจะใช้ผ้าสกรีนที่มีความละเอียดมากกว่าการพิมพ์แป้งจมในลวดลายธรรมดา

ถ้าต้องการงานพิมพ์สกรีนที่มีคุณภาพ ควรเลือกใช้เครื่องสกรีนที่มีคุณภาพ และเลือกผ้าสกรีนหลายเบอร์ในการพิมพ์งาน 1 ลาย

เพราะในงานพิมพ์สกรีนใน 1 ลาย จะมีลายพื้น ลายเส้น หรือลายริ้วต่างๆ รวมกันก่อเกิดเป็นลวดลายสวยงามในชิ้นงานเดียวกัน นอกจากผ้าสกรีน จะเป็นปัจจัยหนึ่งที่ควรจะพิถีพิถันในการสร้างงานพิมพ์สกรีนผ้าให้ได้คุณภาพแล้ว การเลือกซื้อยางปาดสีสำหรับงานสกรีน ก็เป็นปัจจัยที่สำคัญไม่แพ้กัน

เครื่องพิมพ์สกรีน และ อุปกรณ์การสกรีน

อ้างอิงข้อมูล
ผ้าสกรีน : รุ่งทิพย์ อมรวชิรวงศ์ อาจารย์พิเศษ/วิทยากร คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีสิ่งทอ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
เรียบเรียงเพิ่มเติมโดย www.spppadscreen.com